W czerwcu w ramach projektu Comenius WWW odbyła się wycieczka 'szlakiem brzeskich polichromii'. Szlak ma długość 53 km i obejmuje 16 wiejskich kościołów gdzie są, były lub być może są piękne gotyckie polichromie. Odwiedziliśmy 3 kościoły znajdujące się na szlaku: w Strzelczykach, Krzyżowicach i Małujowicach. Poniżej znajdziecie kilka zdjęć i informacji na temat szlaku.
Wszystkim uczestnikom wycieczki dziękuję i serdecznie pozdrawiam.
Koordynatorka WWW
Ala Wujec Kaczmarek
W okolicach Brzegu znajduje się największe skupisko 20 unikalnych średniowiecznych polichromii w Polsce. Jak dotąd, udało się zidentyfikować w województwie opolskim 38 takich dzieł, niezmiernie istotnych dla dziejów malarstwa gotyckiego na Śląsku. 6 polichromii średniowiecznych można oglądać we wnętrzach kościołów w: Brzegu (św. Mikołaja), Krzyżowicach, Małujowicach, Obórkach, Pogorzeli i Strzelnikach. Aż 11 tych cennych zabytków, wymaga ogromnych nakładów środków finansowych, aby wydobyć je spod tynków, tudzież zbadać, czy rzeczywiście tam się znajdują. W kościołach w Młodoszowicach, Starym Grodkowie i Zielęcicach, podczas prowadzonych bez nadzoru specjalistów remontów świątyń, doszło do zniszczenia malowideł.
Polichromie zdobiące kościoły w Brzegu, Małujowicach, Strzelnikach, Krzyżowicach i Pogorzeli to jedne z najcenniejszych dzieł sztuki śląskiej. Jedynym zidentyfikowanym spośród twórców malowideł w brzeskich kościołach jest artysta określany mianem Mistrza Brzeskich Pokłonów Trzech Króli albo Mistrza z Brzegu. Ten znakomity twórca w kilku kościołach pozostawił po sobie wspaniałe przykłady średniowiecznego malarstwa ściennego, a powtarzająca się, charakterystyczna scena Pokłonu Trzech Króli posłużyła do identyfikacji dzieł malarza. Prawdopodobnie przybył on na Śląsk wraz z dworem księcia legnicko-brzeskiego Ludwika II. Mistrz w swej twórczości stosował nowy sposób ekspresji – nową symbolikę i perspektywę. Szybko też znalazł on naśladowców, zdolnych i utalentowanych twórców lokalnych, z których badaczom udało się zidentyfikować jednego, określanego mianem Naśladowcy Mistrza z Brzegu. Po przejęciu kościołów przez protestantów (1 połowa XVI w.) polichromie zabielono, gdyż nie pasowały one do estetyki i liturgii ewangelickiej. Odkryto je dopiero w ubiegłym wieku podczas kolejnych remontów świątyń.
Najstarszym i najcenniejszym kościołem na szlaku jest kościół filialny pw. św. Antoniego w Strzelnikach wzniesiony w 2 połowie XIII w. We wnętrzu, na wszystkich ścianach zachowała się unikalna polichromia odkryta przypadkowo w 1958 r. Malowidła pochodzą z różnych okresów – najstarsze z XIV w. zdobią ścianę wschodnią prezbiterium. Na ścianie północnej i południowej prezbiterium swoje dzieło namalowane w latach 1418-1428 pozostawił Mistrz Brzeskich Pokłonów Trzech Króli. Pozostałe ściany w XVI w. wypełnili jego naśladowcy.
Z XV w. pochodzą kościoły w Bierzowie, Krzyżowicach, Młodoszowicach, Pępicach i Różynie. Średniowieczne polichromie (m.in. św. Jerzy, Pokłon Trzech Króli, Ukrzyżowanie, Męczeństwo na górze Ararat, Vir Dolorum) można podziwiać jedynie w kościele filialnym pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Krzyżowicach. Pochodzą one z lat 1418-1428, a ich twórcą jest Mistrz Brzeskich Pokłonów Trzech Króli. Pod tynkiem znajdują się malowidła w kościołach w Pępicach i Różynie (autorstwa Mistrza Brzeskich Pokłonów Trzech Króli), a te znajdujące się w kościele filialnym pw. św. Marcina Biskupa w Młodoszowicach zostały w 80% zniszczone podczas remontu kościoła w 1973 r.
W początkach XIV w. wzniesiono kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła w Małujowicach. Najprawdopodobniej w latach 70. XIV w. mistrz pochodzący z Pragi nad stropem na ścianach szczytowych nawy pozostawił po sobie fragmenty cyklów Genezis i Dzieciństwa Chrystusa. Około 1450-1460 malowidłami pokryto ściany prezbiterium, a przed 1483 r. pomalowano nawę (cykl Starego i Nowego Testamentu, Sąd Ostateczny). W latach 1865-1870 polichromię I i II-go okresu odnowiono i częściowo pomalowano. Prace wykonał L'Oeillot de Mars, a fundatorem był urząd pruskiego konserwatora zabytków.
Na wyznaczonym w 1997 r. Szlaku Polichromii Brzeskich znajduje się również kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Św. w Brzegu oraz kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Łosiowie, na ścianach których można podziwiać barokowe dzieła sztuki śląskiej.
Fragmenty artykułu zamieszczonego na http://zwiedzaj-polske.pl/Szlak-Polichromii-Brzeskich: Artykuł pochodzi z Regionalnego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków w Opolu